De wettelijke regels omtrent erven
Wat de precieze regels zijn, hangt af van uw gezinssituatie:
- Bent u getrouwd of geregistreerd partner?
- Heeft u wel of geen kinderen?
1. Niet getrouwd of geregistreerd partner en geen kinderen
Bent u niet getrouwd of bent u geen geregistreerd partner en heeft u geen kinderen, dan zegt de wet dat uw ouders, broers en zussen uw erfgenamen zullen zijn. Ieder van deze personen erft voor een gelijk deel, maar iedere ouder heeft minstens recht op een kwart.
Mocht een van deze personen zijn vooroverleden, dan zegt de wet dat kinderen van deze personen in diens plaats treden. Dit noemen we de regels van plaatsvervulling. Als uw broer bijvoorbeeld vóór u overlijdt en twee kinderen achterliet, dan krijgen zijn kinderen samen, voor gelijke delen, het deel waar uw broer recht op zou hebben gehad.
Zijn er geen ouders, broers of zussen en neven of nichten meer in leven, dan erven uw grootouders. Hier gelden ook weer de regels van plaatsvervulling, waardoor het bij uw ooms en tantes en verdere neven en nichten terecht kan komen. Zijn er ook geen personen in deze categorie meer in leven, dan erven uw overgrootouders van u.
2. Niet getrouwd of geregistreerd partner en wel kinderen
Als u kinderen heeft, zijn uw kinderen uw enige erfgenamen. Uw kinderen erven samen al uw vermogen. Is een kind vooroverleden met achterlating van kinderen, dan zullen de kleinkinderen afkomstig van dit kind samen diens deel erven, overeenkomstig de regels van plaatsvervulling.
Heeft u een partner, dan kan het sterk aan te raden zijn om af te wijken van de wet middels een testament. Stel dat u samen een woning hebt gekocht. Als u overlijdt, komt uw aandeel in de woning toe aan uw kinderen. Dat betekent dat het huis voor de helft eigendom is van de partner en de helft van uw kinderen. Dit kan tot conflicten leiden tussen uw partner en kinderen. Het is mogelijk om uw partner te beschermen door hem/haar erfgenaam te maken, alleen het huis na te laten met de inboedelspullen, of een gebruiksrecht te geven aan hem/haar. Het is van belang om een juiste balans te vinden in bescherming van enerzijds uw partner en anderzijds uw kinderen. Wij helpen u graag bij het vinden van de juiste balans door de diverse mogelijkheden met u te bespreken.
Kinderen hebben ook recht op een legitieme portie. Dit houdt simpel gezegd in dat ze de helft van hun wettelijk erfdeel op kunnen eisen bij de erfgenamen van de overleden ouder. Heeft u twee kinderen, dan zijn dit uw enige wettelijke erfgenamen en zou ieder recht hebben op 1/2de deel van uw erfenis. De legitieme portie bedraagt de helft hiervan, dus ieder kind zou dan 1/4de deel op kunnen eisen. Dit gevaar kunt u voor uw partner voorkomen door testamenten op te stellen in combinatie met een samenlevingscontract.
3. Getrouwd of geregistreerd partner en geen kinderen
Gehuwden en geregistreerde partners zijn volgens de wet erfgenamen van elkaar. U laat dus in eerste instantie alles na aan uw partner. Zowel uw bezittingen als uw schulden. Deze regeling is voor veel partners vaak voldoende.
Er zit echter een adder onder het gras. Dat heeft te maken met de situatie dat de laatste van u twee overlijdt. De wet zegt dan namelijk hetzelfde als onder punt 1 uitgewerkt: de familie (van de langstlevende partner) erft al het vermogen. Anders gezegd: de familie van de eerststervende partner erft helemaal géén vermogen. Dit leidt in de praktijk helaas tot rechtszaken. Dit kan voorkomen worden door het opstellen van een testament met een zogenoemde rampenclausule. In deze clausule kunt u bepalen dat bij het overlijden van de laatste van u twee al het vermogen gedeeld wordt tussen beide families. Een eerlijke verdeling.
4. Getrouwd of geregistreerd partner en wel kinderen
Bent u getrouwd en heeft u kinderen, dan gelden hele andere regels dan hierboven genoemd. In dat geval is de wettelijke verdeling van toepassing. Bij de wettelijke verdeling erft de langstlevende partner alle bezittingen (en schulden) van de overledene. De kinderen delen mee in de erfenis in de vorm van een vordering op de langstlevende partner. Dit houdt in dat zij recht hebben op een geldbedrag, maar dit bedrag is nog niet opeisbaar. Volgens de wet is dit pas door de kinderen op te eisen bij faillissement van de langstlevende partner of als de langstlevende partner in de schuldsanering terechtkomt.
Over de vorderingen van de kinderen is een wettelijke rente verschuldigd. Deze rente varieert ieder jaar. Door de rente zullen de vorderingen ieder jaar dat de langstlevende partner nog in leven blijft groter worden. Deze renteaangroei is belastingvrij. De kinderen hoeven bij het overlijden van de langstlevende partner niet nogmaals over deze rente te betalen. Dit kan belasting besparen op de lange termijn.
De kinderen hebben ook in dit scenario recht op hun legitieme portie, maar de wet biedt gelukkig bescherming tegen een aanspraak op deze legitieme portie voor gehuwden en geregistreerde partners.
Kinderen hebben ook recht op wilsrechten. Wilsrechten zijn rechten die kinderen hebben in de situatie dat hun ouder of hun beide ouders zijn overleden. Deze rechten staan in de wet om het kind te beschermen als de erfenis van hun overleden ouder eigendom wordt van de andere ouder of van een stiefouder. Met wilsrechten kunnen kinderen bijvoorbeeld eisen dat hun vordering wordt geruild voor het eigendom over bepaalde goederen van de langstlevende (stief)ouder. De langstlevende (stief)ouder kan hier een recht van vruchtgebruik op krijgen zodat hij/zij deze goederen mag blijven gebruiken. Ook deze wilsrechten kunnen in een testament worden uitgesloten om de langstlevende partner beter te beschermen.
Als uw echtgenoot of geregistreerde partner de wettelijke verdeling niet wil, dan kan ook hij of zij die opzij zetten. Dat moet binnen drie maanden na uw overlijden worden vastgelegd in een notariële akte. Dit heet ongedaanmaking.
Wet opzij zetten
U kunt met een testament deze wettelijke regels opzij zetten of aanpassen. Bijvoorbeeld door het rentepercentage van de vordering te verhogen, of de vordering opeisbaar te maken in het geval uw echtgenoot hertrouwt. Een kind onterven, of juist – als u beiden kinderen uit eerdere relaties hebt – eigen kinderen en stiefkinderen gelijk behandelen.
Zie voor uitgebreider informatie Liever een testament.